Εδώ και πάνω από 50 χρόνια, η ΕΤΑ, η Βασκική αυτονομιστική οργάνωση μαρξιστικής ανάλυσης, δρα στη Ισπανία για την αναγνώριση του βασκικού κράτους. Το όνομά της προέρχεται από τις βασκικές λέξεις «Euskadi Ta Askatasuna» («Βάσκικη γη και Ελευθερία»). Το 1959 η ETA, κήρυξε ένοπλο αγώνα για την «ανεξαρτησία και το σοσιαλισμό για τις 7 επαρχίες της Χώρας των Βάσκων», ωστόσο σήμερα η δράση της οργάνωσης στη Χώρα των Βάσκων φαίνεται να πλησιάζει στο τέλος της.
Επιμέλεια: Μικαέλα Κόλλια
Στην Ισπανία ένα από τα κεντρικότερα θέματα του δημόσιου διαλόγου είναι η ανεξαρτητοποίηση διάφορων περιοχών. Από τη Χώρα των Βάσκων, στην Γαλικία, την Καταλονία και το Νότο, κάθε περιοχή εκφράζει, εντονότερες ή ηπιότερες, τάσεις ανεξαρτητοποίησης από τη χώρα. Δεδομένου του γεγονότος ότι, κάθε μια από αυτές τις περιοχές έχει τη δική της διαφορετική ιστορία, παράδοση, γλώσσα, και οικονομική αυτονομία, σε κάποιους δε φαντάζει παράλογη η επιδίωξη για ανεξαρτητοποίηση. Στην Καταλονία το επόμενο διάστημα στοχεύουν να προχωρήσουν σε ένα ακόμη βήμα για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους μέσω της διεξαγωγής σχετικού δημοψηφίσματος. Παρά τις αντιδράσεις της Ισπανικής κυβέρνησης, η Καταλονία φαίνεται πως αποτελεί παράδειγμα για τις διεκδικήσεις και των υπόλοιπων περιοχών που διεκδικούν την αυτονομία τους. «Παρακολουθούμε την Καταλονία, θέλουμε να μάθουμε από αυτούς», δήλωσε στο Al Jazeera ο Txutxi Ariznaberetta, ένας από τους ηγέτες της κίνησης «Βασκική Ανεξαρτησία».
Στη Χώρα των Βάσκων, η αυτονομιστική οργάνωση ETA διεξάγει σχεδόν πέντε δεκαετίες ένοπλου αγώνα για την ανεξαρτησία. Ο αγώνας αποτελεί μια από τις τελευταίες ένοπλες συγκρούσεις στη Δυτική Ευρώπη, και μέσα στην καρδιά του βρίσκεται μία από τις αρχαιότερες γλώσσες της Δυτικής Ευρώπης.
Οι Βάσκοι έχουν καταφέρει να διατηρήσουν τα δικά τους χαρακτηριστικά και ταυτότητα, όπως το δικό τους πολιτισμό και γλώσσα διά μέσου των αιώνων. Σήμερα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού μοιράζεται μια συλλογική συνείδηση και την επιθυμία να είναι αυτοδιοίκητο, είτε με περαιτέρω πολιτική αυτονομία ή με πλήρη ανεξαρτησία. Κατά τη διάρκεια των αιώνων, η Χώρα των Βάσκων έχει διατηρήσει διάφορα επίπεδα πολιτικής αυτο-διακυβέρνησης υπό τα διαφορετικά ισπανικά πολιτικά πλαίσια. Ως αποτέλεσμα, οι αυτονομιστές παλεύουν για την αυτοδιάθεση, ώστε να αναβιώσει ο πολιτισμός και η γλώσσα τους, η οποία ομιλείται από τουλάχιστον 1/3 του πληθυσμού της περιοχής τους.
Ύστερα από μισό αιώνα ένοπλης αντιπαράθεσης και 3 αποτυχημένες ειρηνευτικές διαδικασίες, η Βασκική Πατριωτική Αριστερά (Basque Abertzale Left) αποφάσισε την έναρξη μονομερούς διαδικασίας το 2009, με στόχο της επίτευξη μιας «διαρκούς και δίκαιης ειρήνης». Έτσι, η ΕΤΑ κήρυξε κατάπαυση του πυρός και στη συνέχεια ανακοίνωσε την οριστική διακοπή της ένοπλης δράσης της.
Η απόφαση αυτή υποστηρίχθηκε τόσο από τοπικούς όσο και από διεθνείς φορείς. Όπως πρόσθεσε ο Txutxi Ariznaberetta, «γιατί δεν έχουμε τις προϋποθέσεις για να διοργανώσουμε δημοψήφισμα στη Χώρα των Βάσκων; Λοιπόν, γιατί συνεχίζουμε να προσπαθούμε να ξεπεράσουμε την ένοπλη σύγκρουση».
Η σύγκρουση
Η σύγκρουση ξεκίνησε την εποχή της δικτατορίας του Φράνκο και συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια της μετάβασης της Ισπανίας σε συνταγματική μοναρχία. Κατά τους τελευταίους μήνες, όμως, η ETA αποκήρυξε τον ένοπλο αγώνα, λαμβάνοντας νέα μέτρα που στοχεύουν στην έναρξη μιας ειρηνευτικής διαδικασίας. Εντούτοις, η κυβέρνηση της Ισπανίας εξακολουθεί να αρνείται να ξεκινήσει διάλογο μαζί της γιατί τη θεωρεί τρομοκρατική οργάνωση. Καθώς οι Βάσκοι αυτονομιστές συνεχίζουν τις εκκλήσεις ανεξαρτησίας, πολλοί πολιτικοί παράγοντες θεωρούν ότι η περιοχή αυτή δεν έχει ακόμη ξεπεράσει την αιματοβαμμένη ιστορία της.
Τον Απρίλιο του 1937, κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, ο Φράνκο κάλεσε τους συμμάχους του στη ναζιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία να βομβαρδίσουν τη βασκική πόλη της Γκουέρνικα. Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων δεν είναι γνωστός, αλλά οι περισσότεροι αναλυτές αναφέρουν ότι εκατοντάδες σκοτώθηκαν από βομβαρδισμούς αέρος, με τους οποίους ο Φράνκο αποφάσισε να τιμωρήσει τους Βάσκους για την υποστήριξή τους σε δημοκρατικές απαιτήσεις. Δύο χρόνια αργότερα, ο Φράνκο έγινε δικτάτορας της Ισπανίας. Η τιμωρία του βασκικού λαού επρόκειτο να συνεχιστεί.
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, απαγορευόταν αυστηρά οι βασκικές πολιτικές ομάδες και οι εκφράσεις της βασκικής κουλτούρας, συμπεριλαμβανομένης της γλώσσας των Βάσκων. Ακόμα και ένα απλό «γεια» (kaixo) στα βασκικά θα μπορούσε να οδηγήσει κάποιον στη φυλακή.
Στη δεκαετία του 1950, μια ομάδα Βάσκων φοιτητών συγκρότησαν ένα κίνημα που ονομάζεται Euskadi Ta Askatasuna («Πατρίδα των Βάσκων και Ελευθερία») ή ΕΤΑ στη βασκική γλώσσα. Μέσα σε λίγα χρόνια άρχισαν να εξοπλίζουν τους εαυτούς τους με σκοπό να αντισταθούν στο Φράνκο.
Πρώην μέλος της ETA, ο Kάρλος Απεζτέγια περιγράφοντας, στο Al Jazeera, πώς ήταν να μεγαλώνει υπό το καθεστώς Φράνκο, σημειώνει ότι, «σαν παιδί έβλεπα τον πολιτισμό μας να απαγορεύεται και σκέφτηκα ότι δεν θα μπορούσα να το δεχθώ αυτό. Έγινα πιο πολιτικοποιημένος, και αποφασίσαμε με άλλους, που ένιωθαν το ίδιο, ότι έπρεπε να οργανωθούμε για να αλλάξουμε την κατάσταση».
Μετά το θάνατο του Φράνκο το 1975, ξεκίνησε η μετάβασή της Ισπανίας σε συνταγματική μοναρχία. Δεκαεπτά αυτόνομες κοινότητες δημιουργήθηκαν σε όλη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Καταλονίας και της Χώρας των Βάσκων. Η μετά Φράνκο περίοδος χαρακτηρίζεται από βαθιές διαιρέσεις στη βασκική κοινωνία, με πυρήνα το ζήτημα της ανάληψης των όπλων.
Η χρήση βίαιων μεθόδων δεν ήταν προνόμιο της ETA. Στη δεκαετία του 1980 εμφανίστηκαν παραστρατιωτικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της «Αντιτρομοκρατικής Ομάδας Ελευθερίας», ή GAL, από την οποία σκοτώθηκαν 28 άτομα, συμπεριλαμβανομένων και μελών της ETA, Βάσκων αυτονομιστών και στρατιωτικών. Επίσης, η GAL, σε μια προσπάθεια να συγκεντρώσει πληροφορίες και να εκφοβίσει το αυτονομιστικό κίνημα, έχει προβεί σε δεκάδες απαγωγές και κρατήσεις. Αργότερα, σε μια έρευνα από το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας αποκαλύφθηκε ότι οι υπάλληλοι του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος είχαν εμπλακεί άμεσα στις εξωδικαστικές δραστηριότητες της ομάδας.
Αλλά καθώς οι μάχες συνεχίζονταν, πολλοί ξεκίνησαν να απαιτούν ένα τέλος στο αιματηρό κεφάλαιο της ιστορίας της Χώρας των Βάσκων.
Παλεύοντας για ειρήνη
Ύστερα από μια σειρά αποτυχημένων προσπαθειών κατάπαυσης του πυρός από την ΕΤΑ, οι πιθανότητες για ειρήνη άρχισαν να εντείνονται μετά τις εκλογές του 2004, όταν στην ηγεσία του Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSOE) αναδείχθηκε ο Χοσέ Λουίς Θαπατέρο. Ο ίδιος υποσχέθηκε οικονομικές μεταρρυθμίσεις και απέσυρε τα ισπανικά στρατεύματα από τον αμερικανικό πόλεμο στο Ιράκ. Και το 2006, ο Θαπατέρο συγκλόνισε τη χώρα, όταν ο ίδιος δήλωσε στο κοινοβούλιο ότι η κυβέρνησή του θα αρχίσει ειρηνευτικές συνομιλίες με την ΕΤΑ.
Κλειδί στις προσπάθειες Θαπατέρο ήταν ο Jesus Eguiguren, επικεφαλής του PSOE στη Χώρα των Βάσκων. Ο Eguiguren διεξήγαγε μυστικές διαπραγματεύσεις με την ΕΤΑ από το 1980 επειδή, όπως είχε δηλώσει, το χειρότερο πράγμα που μπορεί να συμβεί σε μια κοινωνία είναι να σκοτωθούν οι άνθρωποί της. «Είμαι στην πολιτική εδώ και 30 χρόνια», σχολίασε ο Eguiguren στο Al Jazeera. «Τριάντα χρόνια με ένα σωματοφύλακα, αλλαγές σπιτιών και συνεχές κρύψιμο. Αλλά αν έπρεπε να το κάνω και πάλι, θα ήθελα να κάνω το ίδιο».
Ο Eguiguren, ο οποίος δεν έχει πλέον σωματοφύλακα, συμπάσχει με τα παράπονα των Βάσκων αυτονομιστών, που, όπως είπε, προέρχονται από την έλλειψη δικαιοσύνης για τις σχεδόν τέσσερις δεκαετίες της δικτατορίας του Φράνκο. «Μέχρι σήμερα, τα θύματα του Φράνκο δεν έχουν αναγνωριστεί στην Ισπανία», τόνισε.
Το 2006 υπήρξε μια γενική αισιοδοξία ότι θα μπορούσε τελικά η ειρήνη στη Χώρα των Βάσκων να γίνει πραγματικότητα. Στη συνέχεια, στις 30 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, οι ισπανικές αρχές έλαβαν ένα τηλεφώνημα που προειδοποιούσε πως μια βόμβα επρόκειτο να εκραγεί στο γκαράζ του αεροδρομίου της Μαδρίτης. Το αεροδρόμιο εκκενώθηκε γρήγορα, εκτός από δύο μετανάστες από το Εκουαδόρ, μία εργάτρια και από έναν εργάτη οικοδομών που κοιμούνταν στα αυτοκίνητά τους περιμένοντας φίλους να φτάσουν εγκαίρως για το νέο έτος.
Ο βομβαρδισμός προκάλεσε οργή, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων πρώην μελών της ETA. Απογοήτευση εξαπλώθηκε επίσης στις τάξεις της Αριστεράς. «Είναι άλλο πράγμα να σκοτώνεις στο γενικό πλαίσιο του Φράνκο και άλλο να σκοτώνεις εργάτες», δήλωσε ο Eguiguren. Μετά τη βομβιστική επίθεση σε τρένα το 2004, με 191 νεκρούς, η επίθεση στο αεροδρόμιο της Μαδρίτης προκάλεσε διαμαρτυρίες σε όλη την Ισπανία, ζητώντας από τον Θαπατέρο να ματαιώσει τις ειρηνευτικές συνομιλίες. Ο Θαπατέρο ενέτεινε τις προσπάθειες της αστυνομίας κατά της ETA και οι ειρηνευτικές συνομιλίες εγκαταλείφθηκαν.
Στη συνέχεια, το 2008, η οικονομική κρίση χτύπησε την Ισπανία και τα οικονομικά ζητήματα κυριάρχησαν στη δημόσια ατζέντα. Το PSOE έχασε το 2011 τις εκλογές και επέστρεψε στην εξουσία το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (PP) μαζί με μια σκληροπυρηνική προσέγγιση για την αντιμετώπιση της ETA. Παρά την άρνηση της κυβέρνησης να διαπραγματευτεί, η ETA, με τα λίγα εναπομείναντα μέλη της, διώκεται έντονα από ισπανικές αρχές ενώ ο ένοπλος αγώνας της χάνει κάποια από τη δημοφιλία του. Έτσι, έγινε φανερό ότι ήταν καιρός να κάνουν κάποια αλλαγή.
Τον Οκτώβριο του 2011, η ETA κυκλοφόρησε ένα βίντεο στο οποίο τρία από τα μέλη της, φορώντας το σήμα κατατεθέν τους, τις λευκές μάσκες και τον μπερέ των Βάσκων, ανακοίνωσαν ότι η ομάδα παραιτούνταν από τον ένοπλο αγώνα, μια για πάντα. Στη συνέχεια, το Δεκέμβριο του 2013, μέλη της ETA στις ισπανικές και γαλλικές φυλακές, δήλωσαν ότι αναγνώρισαν το «πρόβλημα» που προκαλείται από τις δράσεις της ομάδας, καθώς και τη «νομιμότητα» της φυλάκισης τους.
Παράλληλα, τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, η ETA παρέδωσε μερικά από τα όπλα της μπροστά σε διεθνείς παρατηρητές, ως άλλο ένα σημάδι ότι είναι έτοιμοι για ειρήνη. Όπως παραδέχεται ο Αζπετίγια, η ομάδα είχε κάνει λάθη, αλλά ο ένοπλος αγώνας ήταν η μόνη επιλογή για τους αυτονομιστές ενάντια στο πρόσωπο της κυβερνητικής καταστολής, και ότι ήταν μια μορφή αγώνα που σε κάποιο σημείο ήταν έγκυρη.
Ο Αζπετίγια, που αποφυλακίστηκε το 2013 μετά από περισσότερα από 21 χρόνια στις ισπανικές φυλακές για τη συμμετοχή του στην ETA, παραδέχτηκε ότι ο ένοπλος αγώνας στη Χώρα των Βάσκων είναι κοντά στο τέλος, αλλά πρόσθεσε ότι η πολιτική μάχη έχει ακόμα μέλλον. «Εφ' όσον το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση στη Χώρα των Βάσκων δεν αναγνωρίζεται, η σύγκρουση θα συνεχιστεί», υπογράμμισε.
Πολλοί, όπως ο Eguiguren, βλέπουν αισιόδοξα αυτή την αλλαγή. «Βλέπεις τον πόλεμο στο δρόμο; Η οριστική ειρήνη έχει γίνει. Τα προβλήματα σήμερα είναι αυτά των Βάσκων κρατουμένων, και τα θύματα. Όλα τα υπόλοιπα είναι πολιτική», δήλωσε στο Al Jazeera.
Νέα εποχή
Kαθώς η ένοπλη σύγκρουση πλησιάζει στο τέλος της τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών εκφράζουν τις εκκλήσεις τους για συμφιλίωση μεταξύ των δύο πλευρών.
Έξω από το Δημαρχείο στο Μπιλμπάο, την πιο πυκνοκατοικημένη πόλη της Χώρας των Βάσκων, ο δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων Πολ Ρίος, επικεφαλής της Lokarri, μιας ΜΚΟ υπέρ της ειρήνης στη Χώρα των Βάσκων, δήλωσε ότι η βία ίσως βλάψει το στόχο για ανεξαρτησία. «Το παράδειγμα της Καταλονίας πρέπει να ενθαρρύνει όλους τους ανθρώπους που παλεύουν για την επίτευξη κυριαρχίας χωρίς βίαια μέσα», δήλωσε ο Ρίος.
Στο παρελθόν, η ETA είχε δηλώσει ότι πριν μιλήσει στην κυβέρνηση θα έπρεπε να ικανοποιηθούν ορισμένες απαιτήσεις, όπως η επέκταση της Χώρας των Βάσκων ως την περιφέρεια της Ναβάρας, και η πλήρης αμνηστία για τα φυλακισμένα και εξορισμένα μέλη της. Πολλοί παρατηρητές δήλωσαν ότι οι απαιτήσεις αυτές ήταν ανυπέρβλητες για την έναρξη διαλόγου. Έτσι, τα τελευταία χρόνια, η ΕΤΑ έχει μαλακώσει τη στάση της, αλλά ακόμη και τώρα, τόσο το PP όσο και το PSOE έχουν καταστήσει οποιοδήποτε διάλογο με την ΕΤΑ αδύνατο.
Σύμφωνα με τον Ρίος, το Λαϊκό Κόμμα και η κυβέρνηση της Ισπανίας θέλουν ειρήνη, αλλά θέλουν ειρήνη με ορισμένες προϋποθέσεις. Μια ειρήνη που μοιάζει πάρα πολύ σαν τη νίκη κάποιων και την ήττα κάποιων άλλων. Σημείωσε, ακόμα, ότι η Ισπανία έχει ανάγκη από μια ηγεσία, η οποία θα παραδεχτεί το κόστος της ειρηνευτικής διαδικασίας ως μια πραγματική ευκαιρία. «Και αυτό δεν συμβαίνει σήμερα», συμπλήρωσε απογοητευμένος.
Εν τω μεταξύ, μια πρόσφατη δημοσκόπηση που διενεργήθηκε από το Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων έδωσε μια εικόνα για την άποψη της κοινωνίας σήμερα. Περίπου το ένα τρίτο είπε ότι θέλει ένα ανεξάρτητο κράτος των Βάσκων, αλλά περισσότεροι από τους μισούς είπαν ότι ήθελαν να συμμετέχουν στη διαδικασία της απόφασης. Έτσι, γίνεται σαφές ότι ένα δημοψήφισμα θα παρείχε σαφέστερη εικόνα της κοινής γνώμης για το ζήτημα των Βάσκων. Η δημοσκόπηση έδειξε, επίσης, ότι η συντριπτική πλειοψηφία στη Χώρα των Βάσκων είναι θετικά προσκείμενη στη λήξη των βίαιων συγκρούσεων, χωρίς να χρειάζεται να υπάρξουν νικητές και ηττημένοι.
Για τη Ρόσα Ροδέρο, της οποίας ο σύζυγος που ήταν αστυνομικός σκοτώθηκε από ένα μέλος ETA, ο αφοπλισμός της οργάνωσης είναι ένα σημαντικό βήμα προς τη διασφάλιση της ειρήνης στη χώρα των Βάσκων. Από την δολοφονία του συζύγου της έχει δραστηριοποιηθεί ενεργά υπέρ της συμφιλίωσης στη Χώρα των Βάσκων. Μάλιστα, το Νοέμβριο του 2013 αγκάλιασε δημοσίως ένα πρώην μέλος της ETA ως σημάδι καταδίκης των βίαιων συγκρούσεων.
«Πρέπει να υπάρξει συμφιλίωση, πρέπει να διεξαχθεί διάλογος. Έτσι θα φτάσουμε στην ειρήνη. Και θα φτάσουμε, πράγματι. Μερικές φορές βλέπουμε ο ένας τον άλλο στο δρόμο και δεν υπάρχει πλέον η αμηχανία υπήρχε κάποτε. Ζούμε όλοι μαζί», δήλωσε η Ροδέρο στο Al Jazeera. Όπως σημειώνεται, σε κάθε περίπτωση για να μπορέσει η βασκική κοινότητα να κερδίσει την ανεξαρτησία της θα πρέπει να υπάρξει μια εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των κοινωνιών, που επί δεκαετίες ήταν αυτόπτες μάρτυρες της βίας.
Όπως ανέφερε σε συνέντευξή του στο Tvxs, o Jon Andoni Lekue, εκπρόσωπος της Πατριωτικής Αριστεράς και της κίνησης για την Ειρηνευτική Διαδικασία των Βάσκων, «εμείς προτείνουμε σθεναρά την δημιουργία μιας Επιτροπής για την Αλήθεια, που θα ασχοληθεί με όλη αυτή την τραγική πραγματικότητα και πιστεύουμε ότι το έργο της προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να ακολουθεί τις εξής αρχές: αναγνώριση, αποκατάσταση, και καμία επανάληψη οποιασδήποτε καταπάτησης από όλες τις πλευρές».
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου